Epizoötische hemorragische ziekte (EHD)

EHD staat voor epizootic haemorrhagic disease, ofwel epizoötische hemorragische ziekte.

Deze dierziekte is niet besmettelijk voor mensen.

Het is een virusziekte van herkauwers die zoals blauwtong wordt overgedragen door muggen van de familie Culicoides (kriebelmuggen, knijten of knutten). De ziekte is vooral belangrijk bij wilde herten en rundvee, die gevoeliger lijken voor een besmetting dan andere herkauwers. Geiten en schapen bijvoorbeeld vertonen geen of nauwelijks symptomen.

Op dit ogenblik zijn er een tiental verschillende serotypes van het virus beschreven.

Symptomen en verloop van de ziekte

EHD veroorzaakt vooral klinische symptomen bij runderen en herten. Het klinisch beeld wordt gekenmerkt door een al dan niet ernstige catarrale ontsteking van de mond, neus en darmen en kreupelheid door ontsteking van de kroonranden en lederhuid.

De symptomen zijn vooral goed beschreven bij witstaartherten in Noord-Amerika. Wanneer besmet, kan tot 90% van de herten ziek worden. Er is een peracute, acute en chronische vorm van de ziekte beschreven. 25 tot 50% van de zieke herten sterft.

Runderen vertonen duidelijke tot ernstige symptomen: koorts, melkproductiedaling (10 à 20%), verminderde voederopname en minder herkauwen, stomatitis, speekselen, ademhalingsproblemen, zwelling van de oogleden, neus- en ooguitvloeiing, roodheid en schilfering van de neusspiegel en lippen, soms wat diarree, kreupelheid en veel liggen door zwelling van de kroonrand, rode gezwollen spenen, maar slechts zelden sterfte (minder dan 1%).

Gevallen waarbij de koe het ongeboren kalf besmet, zijn nog niet beschreven.

Voorkomen en verspreiding

Deze vectorziekte komt voor bij wilde en gedomesticeerde herkauwers in Australië, Noord-Amerika, Noord-Afrika en Azië. Tot 2022 werd het virus nooit op het Europese continent aangetroffen.

Een eerste uitbraak van EHD in Europa werd begin november 2022 aangetoond bij runderen en herten van meerdere bedrijven op Sardinië en later op Sicilië. In de weken nadien volgden er tevens meldingen van geïnfecteerd vee in Spanje. In juni 2023 waren Spanje en Portugal bijna volledig bedekt met beperkingszones met een straal van 150 km rondom de uitbraken. In september 2023 begon een opmars van de ziekte doorheen Frankrijk met meer dan 4.000 uitbraken in enkele maanden tijd. Momenteel (juni 2024) ligt de meest noordelijkste melding in het departement Morbihan in Bretagne, op zowat 600 km van België. De eerste uitbraken van 2024 in Spanje en Portugal werden al gemeld.

Gevoelige dieren worden besmet door besmette vectoren. Besmette dieren kunnen op hun beurt vectoren besmetten. Dieren kunnen elkaar niet besmetten door direct contact. De aanwezigheid van de ziekte komt daarom overeen met het leefgebied van de Culicoides vectoren. De verspreiding van de ziekte gebeurt in de gematigde streken vooral in de late zomer en de herfst. In de wintermaanden worden geen gevallen vastgesteld.

Of het virus ook via bloed en sperma van besmette dieren kan overgedragen worden, is niet bekend.

Preventie

Aangezien EHD een vectorziekte is, zijn de mogelijkheden tot preventieve maatregelen beperkt.

Er is op dit moment geen vaccin tegen EHD beschikbaar. Gevoelige dieren kunnen dus niet preventief beschermd worden. Het preventief behandelen van dieren met insecticiden om Culicoides te weren is weinig effectief gebleken.

Momenteel zijn er in België geen uitbraken en dus ook geen beperkende maatregelen van kracht.

Bij een klinische verdenking van EHD dient de volgende procedure gevolgd te worden:

Blauwtong en epizoötische hemorragische ziekte: monsterneming en analyse bij een verdenking – procedure 1814219

Aangezien de bestrijding van de vector niet mogelijk is, is het beperken van de verplaatsingen van herkauwers de enige maatregel om de verspreiding van de ziekte te controleren.

Zieke dieren worden niet opgeruimd. Rondom een uitbraak wordt een zone met een straal van 150 km afgebakend. Dieren afkomstig van inrichtingen gelegen in deze zone mogen niet naar een andere lidstaat vervoerd worden, tenzij om onmiddellijk te worden geslacht.

Lidstaten van bestemming kunnen versoepelingen op dit verplaatsingsverbod hanteren, bijvoorbeeld wanneer de lidstaat van bestemming ook in een besmette zone ligt. 

Belgische wetgeving

Koninklijk besluit van 30 augustus 2016 houdende maatregelen betreffende de bestrijding van bepaalde exotische dierziekten (B.S. van 07-10-2016) (NUMAC nummer 2016024189 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Koninklijk besluit van 18 april 2024 betreffende de algemene regels voor de preventie en de bestrijding van bepaalde dierenziekten (B.S. van 06-05-2024) (NUMAC nummer 2024004073 – voor de gecoördineerde wetgeving)

Ministerieel besluit van 29 augustus 2024 houdende noodmaatregelen tegen de introductie van epizoötische hemorragische ziekte (B.S. van 03-09-2024) (NUMAC nummer 2024008238 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Europese wetgeving

Verordening (EU) 2016/429 van het Europees Parlement en de Raad van 9 maart 2016 betreffende overdraagbare dierziekten en tot wijziging en intrekking van bepaalde handelingen op het gebied van diergezondheid (“Diergezondheidswetgeving - Animal Health Law”)

Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/688 van de Commissie van 17 december 2019 tot aanvulling van Verordening (EU) 2016/429 wat betreft de diergezondheidsvoorschriften voor verplaatsingen binnen de Unie van landdieren en broedeieren

Uitvoeringsverordening (EU) 2021/403 van de Commissie van 24 maart 2021 tot vaststelling van bepalingen ter uitvoering van de Verordeningen (EU) 2016/429 en (EU) 2017/625 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft modellen van diergezondheidscertificaten en modellen van diergezondheids-/officiële certificaten voor de binnenkomst in de Unie en verplaatsingen tussen lidstaten van zendingen van bepaalde categorieën landdieren en levende producten daarvan, en officiële certificering van dergelijke certificaten, en tot intrekking van Besluit 2010/470/EU

• Advies 07-2024 van het Wetenschappelijk Comité: Risico op insleep van epizoötische hemorragische ziekte van serotype 8 in België