Epizoötische hemorragische ziekte (EHD)

EHD staat voor epizootic haemorrhagic disease, ofwel epizoötische hemorragische ziekte.

Deze dierziekte is niet besmettelijk voor mensen.

Het is een virusziekte van herkauwers die zoals blauwtong wordt overgedragen door muggen van de familie Culicoides (kriebelmuggen, knijten of knutten). De ziekte is vooral belangrijk bij wilde herten en rundvee, die gevoeliger lijken voor een besmetting dan andere herkauwers. Geiten en schapen bijvoorbeeld vertonen geen of nauwelijks symptomen.

Op dit ogenblik zijn er een tiental verschillende serotypes van het virus beschreven.

Symptomen en verloop van de ziekte

EHD veroorzaakt vooral klinische symptomen bij runderen en herten. Het klinisch beeld wordt gekenmerkt door een al dan niet ernstige catarrale ontsteking van de mond, neus en darmen en kreupelheid door ontsteking van de kroonranden en lederhuid.

De symptomen zijn vooral goed beschreven bij witstaartherten in Noord-Amerika. Wanneer besmet, kan tot 90% van de herten ziek worden. Er is een peracute, acute en chronische vorm van de ziekte beschreven. 25 tot 50% van de zieke herten sterft.

Runderen vertonen duidelijke tot ernstige symptomen: koorts, melkproductiedaling (10 à 20%), verminderde voederopname en minder herkauwen, stomatitis, speekselen, ademhalingsproblemen, zwelling van de oogleden, neus- en ooguitvloeiing, roodheid en schilfering van de neusspiegel en lippen, soms wat diarree, kreupelheid en veel liggen door zwelling van de kroonrand, rode gezwollen spenen, maar slechts zelden sterfte (minder dan 1%).

Gevallen waarbij de koe het ongeboren kalf besmet, zijn nog niet beschreven.

Voorkomen en verspreiding

Deze vectorziekte komt voor bij wilde en gedomesticeerde herkauwers in Australië, Noord-Amerika, Noord-Afrika en Azië. Tot 2022 werd het virus nooit op het Europese continent aangetroffen.

Een eerste uitbraak van EHD serotype 8 in Europa werd begin november 2022 aangetoond bij runderen en herten van meerdere bedrijven op Sardinië en later op Sicilië. In de weken nadien volgden er tevens meldingen van geïnfecteerd vee in Spanje. In juni 2023 waren Spanje en Portugal bijna volledig bedekt met beperkingszones met een straal van 150 km rondom de uitbraken. In september 2023 begon een opmars van de ziekte doorheen Frankrijk met meer dan 4.000 uitbraken in enkele maanden tijd. Momenteel (juni 2024) ligt de meest nabije melding in het departement Sarthe, op zowat 350 km van België. De eerste uitbraken van 2024 in Spanje en Portugal werden al gemeld.

Gevoelige dieren worden besmet door besmette vectoren. Besmette dieren kunnen op hun beurt vectoren besmetten. Dieren kunnen elkaar niet besmetten door direct contact. De aanwezigheid van de ziekte komt daarom overeen met het leefgebied van de Culicoides vectoren. De verspreiding van de ziekte gebeurt in de gematigde streken vooral in de late zomer en de herfst. In de wintermaanden worden geen gevallen vastgesteld.

Of het virus ook via bloed en sperma van besmette dieren kan overgedragen worden, is niet bekend.

Aangezien EHD een vectorziekte is, zijn de mogelijkheden tot preventieve maatregelen beperkt. Het preventief behandelen van dieren met insecticiden om Culicoides te weren is enkel effectief gebleken in combinatie met andere maatregelen.

Sinds 3 september moeten alle runderen en hertachtigen die worden ingevoerd vanuit Frankrijk, Italië, Spanje en Portugal geïsoleerd en beschermd worden tegen vectoren door een behandeling met insecticiden. De dieren moeten binnen de 12 uur na aankomst getest worden op EHD met een PCR-analyse op vol bloed. Zie de instructie Monsterneming en analyse bij een verdenking. Indien het resultaat PCR-positief is, moeten de dieren geïsoleerd en beschermd blijven tegen vectoren door een behandeling met insecticiden gedurende 60 dagen.

Op 8 oktober werd als noodmaatregel door het FAGG een toestemming voor gebruik verleend aan Hepizovac, een vaccin bestemd voor runderen dat bescherming biedt tegen EHD serotype 8. Voor meer info: bericht van het FAGG en Newsletter Nr.475 voor de dierenartsen.

Vanaf 2025 zal de vaccinatie tegen EHD serotype 8 verplicht zijn: persbericht van de Minister van Landbouw

De vaccinatie tegen EHD is in België toegelaten met geïnactiveerd vaccin (MB 29 augustus 2024).

In 2025 wordt een verplichte vaccinatiecampagne tegen EHD (en blauwtong) georganiseerd voor schapen en rundvee. Tegen 1 juni 2025 moeten alle runderen geboren voor 1 januari 2025, met uitzondering van vleeskalveren, tegen EHD (en tegen blauwtong BTV3 en BTV8) gevaccineerd zijn.

Meer informatie over de vaccinatiecampagne vind je op de website https://www.btv-ehdv.be

Momenteel hebben twee vaccins tegen EHD een nationale toelating: Hepizovac en Syvac EH Marker. Zie hiervoor de website van het FAGG.

Indien je vragen hebt over de beschikbaarheid van de vaccins: contact.BTV-EHDV@health.fgov.be

Opgelet: de registratie van vaccinaties is verplicht op bedrijfsniveau en in de centrale databank Sanitel. Meer info vindt u in de handleiding voor de dierenarts en de veehouder.

De toelating van insecticiden voor het directe gebruik op levende dieren en met het oogmerk tot het doden van parasitaire insecten is de bevoegdheid van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Voor de uitwendige behandeling van dieren tegen muggen raadt het FAGG producten op basis van de pyrethrinoïden deltamethrine, permethrine en flumethrine aan. Deze producten kunnen ook onder cascade tegen knijten gebruikt worden:
tabel van antiparasitaire middelen voor gebruik op de huid

Momenteel zijn er in België geen uitbraken en dus ook geen beperkende maatregelen van kracht.

Bij een klinische verdenking van EHD dient de instructie Monsterneming en analyse bij een verdenking gevolgd te worden.

Aangezien de bestrijding van de vector niet mogelijk is, is het beperken van de verplaatsingen van herkauwers de enige maatregel om de verspreiding van de ziekte te controleren.

Zieke dieren worden niet opgeruimd. Rondom een uitbraak wordt een zone met een straal van 150 km afgebakend. Dieren afkomstig van inrichtingen gelegen in deze zone mogen niet naar een andere lidstaat vervoerd worden, tenzij ze gevaccineerd zijn met Hepizovac, of tenzij ze onmiddellijk worden geslacht.

Lidstaten van bestemming kunnen versoepelingen op dit verplaatsingsverbod hanteren, bijvoorbeeld wanneer de lidstaat van bestemming ook in een besmette zone ligt. 

Belgische wetgeving

Koninklijk besluit van 30 augustus 2016 houdende maatregelen betreffende de bestrijding van bepaalde exotische dierziekten (B.S. van 07-10-2016) (NUMAC nummer 2016024189 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Koninklijk besluit van 18 april 2024 betreffende de algemene regels voor de preventie en de bestrijding van bepaalde dierenziekten (B.S. van 06-05-2024) (NUMAC nummer 2024004073 – voor de gecoördineerde wetgeving)

Ministerieel besluit van 29 augustus 2024 houdende noodmaatregelen tegen de introductie van epizoötische hemorragische ziekte (B.S. van 03-09-2024) (NUMAC nummer 2024008238 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Ministerieel besluit van 21 november 2024 tot wijziging van het ministerieel besluit van 29 augustus 2024 houdende noodmaatregelen tegen de introductie van epizoötische hemorragische ziekte (B.S. van 27-12-2024) (NUMAC nummer 2024010835 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Wet van 20 december 2024 betreffende de verplichte vaccinatie tegen blauwtong en EHD (B.S. van 30 december 2024) (Nummer NUMAC - 2024011946 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Koninklijk besluit van 26 januari 2025 betreffende de vaccinatie tegen de epizoötische hemorragische ziekte en tegen blauwtong en tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 mei 2008 betreffende de bestrijding en uitroeiing van blauwtong (Nummer NUMAC - 2025000841 - voor de gecoördineerde wetgeving)

Europese wetgeving

Verordening (EU) 2016/429 van het Europees Parlement en de Raad van 9 maart 2016 betreffende overdraagbare dierziekten en tot wijziging en intrekking van bepaalde handelingen op het gebied van diergezondheid (“Diergezondheidswetgeving - Animal Health Law”)

Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/688 van de Commissie van 17 december 2019 tot aanvulling van Verordening (EU) 2016/429 wat betreft de diergezondheidsvoorschriften voor verplaatsingen binnen de Unie van landdieren en broedeieren

Uitvoeringsverordening (EU) 2021/403 van de Commissie van 24 maart 2021 tot vaststelling van bepalingen ter uitvoering van de Verordeningen (EU) 2016/429 en (EU) 2017/625 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft modellen van diergezondheidscertificaten en modellen van diergezondheids-/officiële certificaten voor de binnenkomst in de Unie en verplaatsingen tussen lidstaten van zendingen van bepaalde categorieën landdieren en levende producten daarvan, en officiële certificering van dergelijke certificaten, en tot intrekking van Besluit 2010/470/EU

Gedelegeerde Verordening (EU) 2024/3160 van de Commissie van 9 oktober 2024 tot wijziging van Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/688 wat betreft bepaalde diergezondheidsvoorschriften voor verplaatsingen binnen de Unie van landdieren

• Ministerie van Landbouw in Frankrijk
• Sneladvies 10-2024 van het Wetenschappelijk Comité: Ontwerp van koninklijk besluit betreffende de vaccinatie tegen de epizoötische hemorragische ziekte serotype 8
• Advies 07-2024 van het Wetenschappelijk Comité: Risico op insleep van epizoötische hemorragische ziekte van serotype 8 in België

17/10/2024 - Newsletter Nr.475
Epizoötische hemorragische ziektevirus: toelating voor gebruik van het Hepizovac-vaccin voor runderen in België.

13/01/2025 - Heropstart van de meldingsplicht voor Blauwtong en Epizoötische Hemorragische Ziekte en het abortusprotocol

20/12/2024 - Blauwtong en epizoötische hemorragische ziekte - lancering van de vaccinatiecampagne 2025