Ziekte van Newcastle (Newcastle disease / paramyxovirose)

Verschijnselen en verloop van de ziekte

De ziekte van Newcastle is een zeer besmettelijke virusziekte, waar vrijwel alle vogels (wilde en tamme) gevoelig voor zijn. De ziekte wordt veroorzaakt door het Newcastle disease (ND) virus, waarvan verschillende stammen bestaan. Afhankelijk van de virusstam en de getroffen vogelsoort zijn de ziekteverschijnselen meer of minder ernstig:

• ademhalingsproblemen
• stoornissen van het spijsverteringsstelsel
• verminderde eetlust
• sufheid
• verminderde leg

Bij besmetting met een erg agressieve stam, treden daarnaast ook zenuwsymptomen en een massale sterfte op.
De mens is niet gevoelig voor de ziekte. De consumptie van eieren, kippenvlees en kippenproducten vormt dan ook geen enkel risico. Er bestaat geen gevaar voor de volksgezondheid.

Verspreiding

Het ND-virus wordt verspreid door direct contact met besmette vogels, door contact met besmet materiaal (bijvoorbeeld voeder of drinkwater, verontreinigd door uitwerpselen), of via de lucht.
Bij het uitkippen kunnen kuikens besmet worden door virusdeeltjes die zich op de eierschaal bevinden.

Preventie en bestrijding

Sinds 1993 moeten in België gevaccineerd worden:

• alle dieren van pluimveehouderijen waar meer dan 100 stuks pluimvee worden gehouden;
• alle pluimvee op verzamelingen (tentoonstellingen, wedstrijden, prijskampen, markten e.d.);
• duiven van het geslacht Columba die deelnemen aan wedstrijden (vluchten) en verzamelingen (bijv. tentoonstellingen).

Dankzij deze verplichte vaccinatie is de kans op een uitbraak klein en is het risico van verspreiding van het virus beperkt.

ND is een aangifteplichtige ziekte. Dit houdt in dat symptomen die wijzen op een besmetting met ND door de houder en/of dierenarts onmiddellijk moeten worden gemeld aan de lokale controle-eenheid van het FAVV (LCE). Het FAVV start dan de in de wetgeving voorgeschreven onderzoeken en bestrijdingsmaatregelen.

Pluimveebedrijven besmet met ND worden geruimd (waarbij alle pluimvee wordt gedood en vernietigd). Het bedrijf wordt nadien gereinigd en ontsmet. De omliggende pluimveehouderijen en contactbedrijven worden onderzocht op aanwezigheid van het virus. Verder worden er rond de haard een beschermingsgebied (straal van 3 km) en een toezichtsgebied (straal van 10 km) afgebakend waarin beperkende maatregelen van kracht zijn. De maatregelen in deze zones hebben betrekking op de vaccinatieverplichting, de bioveiligheid op de pluimveehouderijen en op het vervoer van pluimvee.

In geval van een ND-besmetting bij duiven (ook wel paramyxovirusinfectie genoemd), wordt er geen zone rond de haard afgebakend. Afhankelijk van de situatie in de haard, worden de besmette duiven opgeruimd, dan wel opgesloten gedurende tenminste 60 dagen na het verdwijnen van de klinische tekens.

Vaccinatie tegen ND is verplicht voor alle pluimveebedrijven met meer dan 100 stuks pluimvee. De bedrijfsverantwoordelijke moet daartoe een beroep doen op een erkende dierenarts om de vaccinatie uit te voeren. Na afloop van de vaccinatie vult de dierenarts het vaccinatieregister in en ondertekent dit.

Voor wat betreft het pluimvee op verzamelingen (tentoonstellingen, wedstrijden, prijskampen en markten zijn te beschouwen als verzamelingen), ondertekent de dierenarts een vaccinatiebewijs waarvan het origineel bestemd is voor de eigenaar en hijzelf een kopie bewaart.

Voor wat betreft duiven van het geslacht Columba die deelnemen aan wedstrijden en verzamelingen, stelt de dierenarts een vaccinatiebewijs (PDF) (23/02/2011) op.

Dit bewijs moet door de eigenaar van de duiven bij deelname aan wedstrijden of verzamelingen voorgelegd worden aan de organisator van het evenement. De duivenhouder houdt het origineel van het vaccinatiebewijs, de dierenarts bewaart er een kopie van.

Het ND-vaccin biedt een goede (maar geen 100%) bescherming tegen de ziekte. Als ND wordt vastgesteld op een pluimveebedrijf, dan is de voorgeschreven preventieve vaccinatie een voorwaarde voor vergoeding van de opgeruimde dieren.

Pluimvee, dat te koop wordt aangeboden op een markt, moet binnen de drie maanden voorafgaand aan de verkoop gevaccineerd zijn met een geïnactiveerd geadjuveerd vaccin.
Een vaccin moet steeds toegelaten zijn in België.

Gevallen bij gehouden duiven

Gevallen van duifspecifieke stammen van paramyxovirose komen nog af en toe voor. Deze zijn meestal een gevolg van een gebrekkige vaccinatie (niet alle vogels van de til werden gevaccineerd, jonge duiven werden niet tijdig gevaccineerd, de vaccinatie werd niet tijdig herhaald,...) in combinatie met een regelmatige blootstelling aan ND-virussen.
In 2020 werden 3 gevallen van paramyxovirose bij duiven geconstateerd, in 2021 één geval, geen in 2022 en in 2023 waren er 2 gevallen.

Gevallen in 2024
07/11/2024 - Damme (West-Vlaanderen)
09/08/2024 - Lierde (Oost-Vlaanderen)
22/07/2024 - Quiévrain (Henegouwen)
22/04/2024 - Chièvres (Henegouwen)

Uitbraken op professionele pluimveehouderijen
In 2018 werden 3 gevallen van de ziekte van Newcastle ontdekt op professionele pluimveebedrijven. Sindsdien werden geen uitbraken meer vastgesteld op professionele pluimveehouderijen.

Gevallen bij hobbyhouders
In 2018 werden 17 gevallen van ND bij sierkippen van hobbyhouders vastgesteld. Sindsdien werden geen uitbraken meer vastgesteld

08/04/2024
Maatregelen van kracht in gans België

23/01/2020
Omzendbrief betreffende verzamelingen van hobbypluimvee

03/12/2018
Bijlage 1 - Vaccinatiebewijs voor de houders geregistreerd in Sanitel

03/12/2018
Bijlage 2 - Vaccinatiebewijs voor de houders niet geregistreerd in Sanitel

• Ministrieel besluit van 22 november 2018 tot wijziging van het ministerieel besluit van 24 juli 2018 houdende dringende maatregelen betreffende de bestrijding van de ziekte van Newcastle (B.S. van 03/12/2018)
  (Nummer NUMAC - 2018032338 - voor de gecoördineerde wetgeving)
• Ministrieel besluit van 24 juli 2018 houdende dringende maatregelen betreffende de bestrijding van de ziekte van Newcastle (B.S. van 01/08/2018)
  (Nummer NUMAC - 2018031576 - voor de gecoördineerde wetgeving)
• Koninklijk besluit van 20 mei 2022 betreffende de identificatie en de registratie van bepaalde hoefdieren, pluimvee, konijnen en bepaalde vogels (B.S. van 10/06/2022)
  (Nummer NUMAC - 2022041385 - voor de gecoördineerde wetgeving)
• Koninklijk besluit van 28 november 1994 betreffende de bestrijding van de ziekte van Newcastle (B.S. van 11/02/1995)
  (Nummer NUMAC - 1995016192 - voor de gecoördineerde wetgeving)
• Ministerieel besluit van 25/01/1993 houdende reglementering van de vaccinatie tegen pseudovogelpest en tot wijziging van het ministerieel besluit van 04/05/1992 houdende tijdelijke maatregelen ter bestrijding van de pseudovogelpest (B.S. van 26/01/1993)
  (Nummer NUMAC - 1993016016 - voor de gecoördineerde wetgeving)
• Ministerieel besluit van 4 mei 1992 houdende tijdelijke maatregelen ter bestrijding van de pseudovogelpest (B.S. van 05/05/1992)
  (Nummer NUMAC - 1992016065 - voor de gecoördineerde wetgeving)