De voedselveiligheidsbarometer bestaat uit een korf van 22 zorgvuldig gekozen, meetbare indicatoren die samen de toestand van de voedselveiligheid in kaart brengen (vroeger waren dat er 30 indicatoren, terwijl de indicator "E. coli in karkassen en uitgesneden vlees" vanaf 2021 niet meer gemeten is). De voedselveiligheidsindicatoren (VVI’s) omvatten alle schakels van de voedselketen, nl. van toeleveranciers tot consument, en dit zowel voor de Belgische productie als voor de import. Zowel controles van producten (op aanwezigheid van chemische en biologische gevaren) als controles van processen (inspecties en audits) zijn opgenomen in de korf. Ook de preventieve aanpak (autocontrole, meldingsplicht, traceerbaarheid) en voedseltoxi-infecties zitten vervat in de barometer.
Het merendeel van deze indicatoren worden gemeten in het controleprogramma van het FAVV, waardoor een eenvoudige jaarlijkse opvolging mogelijk is (voor een interpretatie van de jaarlijkse barometerresultaten en hun evolutie, zie de jaarverslagen van het FAVV). Omdat de impact van deze indicatoren op de voedselveiligheid verschillend is, werd hun relatief belang gewogen door verschillende stakeholders van de voedselketen (SciCom Adviezen 11-2012 en 18-2019), nl. de risicomanagers, het Raadgevend Comité (waaronder vertegenwoordigers van andere overheden, en van de verschillende sector- en consumentenorganisaties) en het Wetenschappelijk Comité ingesteld bij het FAVV.
Een overzicht van de verschillende indicatoren samen met hun wegingsfactor wordt in de tabel “Overzicht van de indicatoren voor voedselveiligheid (VVI’s)” gegeven. Meer informatie over de indicatoren is weergegeven in technische fiches die terug te vinden zijn in bijlage 5 van het advies 06-2018 van het Wetenschappelijk Comité.
Op basis van de resultaten van de voedselveiligheidsindicatoren en de weging van het onderling belang van deze indicatoren kan aldus een voedselveiligheidsbarometer opgesteld worden. Deze meet op jaarbasis de toestand van de voedselveiligheid in België en dit ten opzichte van een voorgaand jaar. Het resultaat van de barometer dient te worden uitgedrukt als een vergelijking van de toestand met een voorgaand jaar omdat de veiligheid van voedsel moeilijk in absolute cijfers uit te drukken is. Tot slot moet er bij de interpretatie van de barometer rekening mee gehouden worden dat de resultaten van de indicatoren kunnen afhangen van zowel interne aspecten in het controleprogramma van het FAVV (bv. wijzigingen in inspectie- of analysemethodes, normen of actielimieten) als externe aspecten (crisissen die onrechtstreeks de voedselketen beïnvloeden).
INDICATOREN voor voedselveiligheid
- VVI01: Autocontrolesystemen in de sector van toeleveranciers aan de primaire productie
- VVI02: Autocontrolesystemen in de primaire productiesector
- VVI03: Autocontrolesystemen in de transformatiesector
- VVI04: Inspecties autocontrole in de voedselketen
- VVI05: Inspecties infrastructuur, inrichting en hygiëne in de sectoren distributie, horeca en gemeenschapskeukens
- VVI06: Inspecties traceerbaarheid in de voedselketen
- VVI07: Residuen van bestrijdingsmiddelen in groenten en fruit van Belgische oorsprong
- VVI08: Residuen van bestrijdingsmiddelen in ingevoerde groenten en fruit
- VVI09: Acrylamide
- VVI10: Zware metalen in levensmiddelen
- VVI11: Mycotoxines in levensmiddelen
- VVI12: Chemische en biologische gevaren in ingevoerde dierlijke producten bestemd voor menselijke consumptie
- VVI13: Contactmaterialen
- VVI14: E. coli in karkassen en versneden vlees
- VVI15: Campylobacter in karkassen en versneden vlees
- VVI16: Salmonella sp. in levensmiddelen
- VVI17: STEC in levensmiddelen
- VVI18: Listeria monocytogenes in levensmiddelen
- VVI19: Collectieve voedseltoxi-infecties
- VVI20: Salmonellose bij de mens
- VVI21: Listeriose bij de mens
- VVI22: Campylobacteriose bij de mens
EVOLUTIE in de voedselveiligheidsbarometer
Tussen 2022 en 2023 kende de voedselveiligheidsbarometer een toename van 2,2 %. Dit is het gevolg van een afname ten opzichte van 2022 van het aantal personen getroffen door een collectieve voedseltoxi-infectie (CVTI), een afname van het aantal gevallen van salmonellose en een toegenomen conformiteit voor Campylobacter in karkassen en versneden vlees. Voor de voedselveiligheidsbarometer van 2023 versus 2022 was de meerderheid van de indicatoren stabiel.
Voor de preventieve aanpak zijn er drie indicatoren gelinkt aan gevalideerde autocontrolesystemen en drie indicatoren gelinkt aan gunstige inspecties. Deze indicatoren waren stabiel in 2023 t.o.v. 2022. Voor de indicatoren m.b.t. de autocontrolesystemen werd de sectorindeling vernieuwd ten opzichte van 2022. Om toch een evolutie te kunnen weergeven ten opzichte van 2022 werden voor deze indicatoren ook de cijfers van 2022 opnieuw berekend op basis van deze nieuwe sectorindeling. In de periode 2022-2023 werden nieuwe checklists voor inspecties in gebruik genomen.
De conformiteit van producten blijft net zoals voorgaande jaren over het algemeen zeer hoog, met voor het merendeel van de indicatoren een resultaat van 97 à 99% conformiteit. De conformiteit voor Campylobacter in karkassen en versneden vlees lag een beetje lager met 94,6%, maar vertoonde een stijging ten opzichte van 2022.
Tot slot wordt opgemerkt dat er sinds 2021 geen analyses meer worden uitgevoerd van microbiële hygiëne-indicatoren in karkassen en versneden vlees. Bijgevolg kan de indicator m.b.t. de conformiteit voor E. coli van monsters die genomen werden in slachthuizen en uitsnijderijen niet meer berekend worden en is deze uit de barometerindicatorkorf geschrapt.
Voor de indicatoren m.b.t. de gevolgen voor de volksgezondheid was er een gunstige evolutie. Het totaal aantal personen betrokken bij CVTI’s in 2023 is gedaald t.o.v. 2022 (3.194 versus 4.247). Het jaar 2022 was een recordjaar met het hoogste aantal betrokken personen bij CVTI’s sinds het begin van de berekening van de barometer. Voor het aantal gevallen van salmonellose en listeriose was er een afname, terwijl er een toename was van het aantal gevallen campylobacteriose.
In vergelijking met 2010 vertoont de voedselveiligheidsbarometer van 2023 een stijging van 12,2%. Deze is hoofdzakelijk het gevolg van gunstige evoluties m.b.t. de autocontrole en het aantal gerapporteerde gevallen van salmonellose per 100.000 inwoners. De conformiteit van producten blijft over het algemeen hoog met een gunstige evolutie voor Campylobacter op karkassen en versneden vlees.
