- Introductie
- Dioxines en PCB
- Gebromeerde vlamvertragers
- Gechloreerde paraffines
- Perchloraat
- Perfluoroalkylverbindingen (PFAS)
- Zware metalen
Introductie
- FOD VVVL
Milieucontaminanten zijn chemische stoffen die voornamelijk ten gevolge van menselijke activiteiten in het milieu worden aangetroffen. Sommige van deze contaminanten kunnen voor industriële doeleinden zijn vervaardigd en breken door hun grote stabiliteit niet gemakkelijk af. Deze stoffen kunnen fungeren als persistente toxische verontreinigende stoffen en lucht, bodem, water en voedsel verontreinigen.
Persistente organische verontreinigende stoffen (POP's) zijn chemische stoffen die zich ophopen in de voedselketen. Ze zijn giftig voor mensen en dieren. Door hun hoge stabiliteit en lipofiele eigenschappen hopen zij zich op in voedsel en vetweefsels. De meest voorkomende POP's zijn gechloreerde pesticiden (zoals dichloordifenyltrichloorethaan (DDT), dieldrin, chloordaan, enz.) en industriële chemische stoffen (zoals polychloorbifenylen (PCB's), dioxinen, brandvertragers en perfluoralkylverbindingen (PFAS))
Dioxines en PCB
Dioxines zijn geen opzettelijk gecreëerde stoffen, aangezien zij geen technisch of ander doel hebben. Zij zijn een ongewenst en vaak onvermijdelijk bijproduct van een groot aantal thermische en industriële processen. Bij een groot aantal menselijke activiteiten en een aantal natuurverschijnselen komt dioxine direct of indirect vrij: afvalverbranding, metallurgie, chemicaliën waarbij organische chloorverbindingen worden gebruikt, wegverkeer. Natuurlijke bronnen zijn vulkanen, bosbranden en stormen.
In tegenstelling tot dioxines worden PCB's al tientallen jaren gebruikt in diverse industriële toepassingen, bijv. als koelmiddel in elektrische transformatoren, of in pigmenten, verf, enz.
Directe verontreiniging kan ook optreden tijdens het droogproces wanneer de grondstoffen rechtstreeks in contact komen met de rookgassen en de parameters van het droogproces niet goed worden gecontroleerd.
Kortdurende blootstelling aan hoge doses dioxines en PCB's kan huidlaesies (chlooracne genoemd) en leverfunctiestoornissen veroorzaken. Op lange termijn kunnen dioxines en PCB's schade toebrengen aan het hormonale stelsel, het zenuwstelsel, het voortplantingsstelsel en het immuunsysteem. Chronische blootstelling aan dioxines kan bij dieren verschillende soorten kanker veroorzaken. Foetussen en zuigelingen zijn het kwetsbaarst voor blootstelling. Wij nodigen u uit de volgende informatie zorgvuldig te lezen :
- EFSA
- FAVV
- FOD VVVL
Gebromeerde vlamvertragers
Gebromeerde vlamvertragers (BFR's) zijn door de mens gemaakte mengsels van chemische stoffen die aan diverse producten, vooral voor industrieel gebruik, worden toegevoegd om ze minder gemakkelijk ontvlambaar te maken. Zij worden over het algemeen gebruikt in kunststoffen, textiel en elektrische en elektronische apparatuur.
De lever, de schildklier, het voortplantingssysteem, het zenuwstelsel en het immuunsysteem zijn de doelorganen. De acute toxiciteit van HBCDD is laag. Uit beschikbare studies blijkt dat HBCDD niet genotoxisch of carcinogeen is. Wij nodigen u uit de volgende informatie zorgvuldig te lezen :
- SciCom
- EFSA
Gechloreerde paraffines
Gechloreerde paraffines worden sinds de jaren 1930 geproduceerd voor uiteenlopende toepassingen en worden onder meer gebruikt als additieven in smeermiddelen, vlamvertragers in de rubberindustrie en in kunststoffen en afdichtingsmiddelen.
Gechloreerde paraffines kunnen in het milieu vrijkomen door het gebruik van deze producten of door een onjuiste verwijdering ervan, en kunnen daardoor ook levensmiddelen en diervoeders verontreinigen. Wij nodigen u uit de volgende informatie zorgvuldig te lezen:
- EFSA
- Sciensano
Perchloraat
Perchloraat is een contaminant die in het milieu vrijkomt uit zowel natuurlijke als antropogene (door de mens veroorzaakte) bronnen. Het gebruik van natuurlijke meststoffen en met perchloraat verontreinigd irrigatiewater kan leiden tot aanzienlijke concentraties in bladgroenten. Desinfectie van water met gechloreerde stoffen die kunnen degraderen tot perchloraat kan een andere potentiële bron van verontreiniging zijn.
Perchloraat kan schadelijke effecten hebben op de schildklier. Wij nodigen u uit de volgende informatie zorgvuldig te lezen :
- SciCom
- EFSA
Perfluoroalkylverbindingen (PFAS)
PFAS zijn een groep door de mens gemaakte chemische stoffen die worden vervaardigd en gebruikt in een groot aantal industrieën (o.a. textiel, huishoudelijke producten, brandbestrijding, auto's, voedselverwerking, bouw, elektronica).
Blootstelling aan deze chemische stoffen kan schadelijke gevolgen hebben voor de gezondheid en kan op verschillende manieren gebeuren, onder meer via voedsel, waar deze stoffen het vaakst worden aangetroffen in drinkwater, vis, fruit, eieren of verwerkte eiproducten.
Effecten zijn onder meer: verstoringen van de lever, schildklier, voortplantingsfunctie, verminderde immuunrespons op vaccinatie. Wij nodigen u uit de volgende informatie zorgvuldig te lezen :
- EFSA
- FAVV
- FAQ
- Communicatie 15/06/2021
- Communicatie 01/07/2021
- Communicatie 29/07/2021
- Communicatie 22/12/2021
- Communicatie 21/12/2022
- Communicatie 31/01/2024
- Communicatie 31/01/2024
- Richtsnoeren voor het opzetten van een monitoring in het kader van autocontrole door operatoren in de primaire dierlijke productie in PFAS-risicozones (versie - in vorige formaat - met melding van de veranderingen ten opzichte van de voorgaande versie)
- SciCom
- FOD VVVL
- Vlaanderen
- Wallonie
- Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Zware metalen
Zware metalen zijn milieucontaminanten die van nature in het milieu kunnen voorkomen en die afkomstig kunnen zijn van industriële bronnen. Zware metalen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid, waarbij de toxiciteit afhangt van de dosis die de mens binnenkrijgt. Zware metalen hebben vooral op lange termijn schadelijke effecten.
Lood kan bij kinderen een afname van de lichamelijke ontwikkeling en intellectuele prestaties veroorzaken, en bij volwassenen een toename van de bloeddruk en hart- en vaatziekten.
Methylkwik kan bij kinderen verstoringen in de normale hersenontwikkeling veroorzaken en bij hogere doses neurologische veranderingen bij volwassenen.
Cadmium is het giftigst voor de nieren.
Wij nodigen u uit de volgende informatie zorgvuldig te lezen :
- EFSA
- FAVV
- FOD VVVL
- SciCom
- Advies 01-2013: Risico's van carcinogene en/of genotoxische stoffen in levensmiddelen: Milieucontaminanten
- Arseen: Bijlage1 – Fiche 1.1
- Cadmium: Bijlage1 – Fiche 1.2
- Kwik / Methylkwik: Bijlage1 – Fiche 1.3
- Lood: Bijlage1 – Fiche 1.4
- Advies 01-2013: Risico's van carcinogene en/of genotoxische stoffen in levensmiddelen: Milieucontaminanten